1400 yıldan fazla bir zaman sonra Arşimet’in Daire Çevresi Ölçmesi çalışması yeni ve belki de son versiyonuyla tekrar İSTANBUL’da

      Milet'li (Miletos, Melitus) Isidoros’un (Isidore, Isidorus) (Ölümü: İ.S. 558'den önce), 6. yüzyılda Arşimet’in Daire Çevresi Ölçmesi adlı çalışmasını Ayasofya’da okumasından bu yana 1400 yıldan fazla bir zaman geçti. Şimdi, aynı çalışma Milenyum Versiyonu ile tekrar karşımıza çıktı.

Ayasofya (Hagia Sophia)

Konstantinapolis (Şimdiki İstanbul), Eski Dünya Metinleri’nin günümüze taşınmasında katı rol oynadı. Nigel Wilson’a göre (F.B.A. Üyesi, Lincoln Fakültesi, Oxford Üniversitesi): “Aşağı yukarı İ.S. 300’den 1200’e kadar Konstantinapolis, Eski Yunan Metinleri’nin bulunmasında ve onları dikkatlice inceleyen kişilerin geleneklerini bulmakta tek güvenilecek yerdi. Bunun birkaç ispatı, Konstantinapolis’in yapılarında bulundu.

 

      Şehrin en muhteşen anıtı; 6. yüzyılda Milet’li Isidoros tarafından tasarlanan Ayasofya Kilisesidir. Milet'li Isidoros ile Tralles'li Anthemios (Anthemius) Ayasofya’da çalıştı. Onlar sadece Mimarlıkta değil, aynı zamanda Matematikte de usta idiler. Isidoros, Arşimet’in "Küre ve Silindir I, II ve Daire Çevresi Ölçmesi” üzerine Eutokios’un yorumlarını yayımladı. Bir okulu vardı ve muhtemelen burada Arşimet’in çalışmaları Dorik lehçesinden ana diline tercüme edildi.

      Bu son kımıldanışlardan sonra Eski Yunan Matematiğinin hayat alevi tamamen sönmüştür. Bu nedenle Eski Yunan kültürünün son merkezi İstanbul olmuştur. 

      Referans: The Archimedes Palimpsest

      Not:

1.      Burada orijinal adıyla On the measurement of the circle olan Arşimet’in çalışması birçok kaynakta Daire Çevresi Ölçmesi olarak geçmektedir. Öte yandan, ünlü Geometri Ustası Hüseyin DEMİR'e göre, Çember Ölçüsü: Çember Çevresi ve Daire Ölçüsü: Daire Alanı olarak tanımlanmaktadır. Hem bu büyük üstadın uyarısı gereğince ve hem de esaslı kaynaklardan hareketle ki, Arşimet bu çalışmayı bir daire üzerinde yapmıştır, Arşimet’in On the measurement of the circle çalışmasının Türkçe karşılığını Daire Çevresi Ölçmesi olarak tanımladım. Ayrıca, burada measurement kelimesinin karşılığı: Ölçü, Ölçme’den hareketle On the measurement of the circle çalışmasının Türkçe karşılığını Daire Çevresi Ölçüsü, Daire Çevresi Ölçümü, Daire Çevresi Ölçmesi, Daire Çevresi Ölçülmesi olarak verebiliriz.

2.   Milet'li Isidoros’un mevcut kaynaklara göre biyografisi:

Adı: Isidoros (Isidore, Isidorus)

Geldiği Yer: Milet (Miletos, Melitus)

Ölüm Tarihi: İ.S. 558’den önce öldü.

      Kısa Yaşamı: Tralles'li Anthemios’la (Anthemius) beraber Ayasofya üzerinde çalıştı. Onlar sadece Mimarlıkta değil, aynı zamanda Matematikte de usta idiler. Anthemios yakıcı-aynalar hakkında yazmıştır.

      Eutokios’un (Eutocius) Küre ve Silindir I, II ve Daire Çevresi Ölçmesi yorumlarını yayımladı. Bir okulu vardı ve muhtemelen burada Arşimet’in çalışmaları Dorik lehçesinden ana diline tercüme edildi. Öklit’in (Euclid) Elemanları’nın 15. kitabı denilen risale, hiç olmazsa son kısmı çıkmıştır. Çünkü risalenin yazarı, kendi hocası olarak “Ünlü ISIDOROS”un adını vermektedir. Bu kitap düzgün çokyüzlülere dair teoremler kapsamaktadır.

      Referanslar:

1.      I Bulmer-Thomas DSB 7.28-30. (Link: http://www.swan.ac.uk/classics/staff/ter/grst/People/Isidorus.htm)

2.      BİLİMİN UYANIŞI, Eski Mısır, Babilonya ve Eski Yunan Matematiği, B. L. Van Der Waerden, Yayınlayan: Türk Matematik Derneği, İstanbul-1994, S. 482-483 (Kitabın son iki sayfası)

3.    Bu konu hakkında detaylı bilgiyi Arşimet’in “Daire Çevresi Ölçmesi” linkinden alabilirsiniz.

Derya PAMUK TULUM 27.07.2002 02:00